Kiedy roszczenie się przedawni?
Przedawnienie wiąże się z upływem czasu – to moment, w którym strona zobowiązana do świadczenia nie musi go spełniać.
Przedawnić się mogą roszczenia wyłącznie o charakterze majątkowym. Okresy przedawnień wynoszą: 6 lat dla roszczeń majątkowych lub 3 lata dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. czynsz najmu) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
Po upływie określonego powyżej terminu, roszczenia stają się bezzasadne. Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.
Kodeks cywilny przewiduje inne okresy roszczeń w przypadku innych sytuacji:
a) pół roku – roszczenia pożyczkobiorcy o wydanie przedmiotu pożyczki – termin przedawnienia roszczeń biegnie od momentu, w którym przedmiot miał być wydany (art. 722 kc); roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z utraty lub uszkodzenia rzeczy wniesionych do hotelu lub podobnego zakładu; roszczenia przysługującego przewoźnikowi względem innych przewoźników, którzy uczestniczyli w przewozie przesyłki (art. 793 kc)
b) Rok – roszczenia z tytułu umowy przewozu; roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia stanu rzeczy oraz roszczenia zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz; roszczenia z tytułu umowy najmu lub użyczenia; roszczenia z tytułu z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej; roszczenia sprzedawcy wynikające z przepisów o cenie sztywnej, maksymalnej i minimalnej lub wynikowej o dopłatę różnicy ceny, a także roszczenia kupującego o zwrot tej różnicy; roszczenia z tytułu umowy spedycji.
c) Dwa lata – roszczenia wynikające z umowy o dzieło – termin biegnie od dnia oddania dzieła, a w przypadku gdy przedmiot umowy nie został oddany w terminie – od dnia w którym miał być oddany; roszczenia przysługujące przedsiębiorcom, rzemieślnikom z tytułu dokonanej sprzedaży, a także osobom prowadzącym gospodarstwo rolne z tytułu sprzedaży płodów rolnych i leśnych; roszczenia wynikające z umowy zlecenia; roszczenia wynikające z umowy rachunku bankowego; wzajemne roszczenia producenta i kontraktującego; roszczenia z tytułu mandatów za jazdę bez biletu; roszczenia z tytułu usług telekomunikacyjnych.
d) Trzy lata – roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienia w regulowaniu należności związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą; roszczenia z tytułu umowy ubezpieczeniowej; roszczenia z tytułu zobowiązania podatkowego – ale tylko w przypadku zobowiązań powstających na skutek doręczenia decyzji ustalającej dany podatek i jego wysokość przez Urząd Skarbowy; roszczenia z tytuły umowy kredytu/pożyczki, w tym także zadłużenie na karcie kredytowej; roszczenia z tytułu przysługującego zachowku; roszczenia ze stosunku pracy; roszczenia z tytułu rękojmi za wady fizyczne (wady budynku) – termin ten liczy się od dnia wydania rzeczy kupującemu; roszczenia z tytułu opłat za telefon.
e) Cztery lata – w przypadku roszczeń z tytułu sprzedaży towarów z Polski za granicę (eksport) na mocy Konwencji Nowojorskiej – nie musi obowiązywać w stosunku do wszystkich transakcji. Wystarczy że strony w umowie wyłączą stosowanie postanowień Konwencji Nowojorskiej (wtedy termin będzie wynosił 2 lata).
f) Pięć lat – roszczenia z tytułu zobowiązań podatkowych – jeżeli postały z mocy prawa (np. podatek VAT); roszczenia z tytułu zapisu w testamencie; roszczenia należności z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe
g) Sześć lat – roszczenia stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu lub innej instytucji powołanej do rozpoznawania spraw danego rodzaju, orzeczenie sądu polubownego, ugoda zawarta przed sądem lub sądem polubownym albo przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd. Przy czym bardzo ważna kwestia – w przypadku gdy stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu po upływie trzech lat; roszczenia pracodawcy o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika z winy umyślnej
h) 20 lat – w przypadku szkód wynikłych ze zbrodni lub występku, a także w wypadku komunikacyjnym lub wypadku podczas pracy, w których została orzeczona odpowiedzialność sprawcy w postępowaniu karnym lub z powództwa cywilnego.
i) 30 lat – zabójstwo – na mocy przepisów prawa karnego.
Bieg terminu przedawnienia może zostać przerwany albo zawieszony. Przerwanie terminu przedawnienia oznacza, że od chwili przerwania bieg terminu przedawnienia liczy się od nowa. Inne skutki powoduje zawieszenie biegu przedawnienia. W podanym przez ustawę czasie, bieg przedawnienia nie rozpoczyna się. Jeśli już się rozpoczął, nie wlicza się go do tego biegu.